Mùa nắng nóng, nền nhiệt cao hơn mức trung bình có thể khiến các con vật trung gian truyền bệnh dại phổ biến như chó thường không hoạt động trong những tháng lạnh, có xu hướng hoạt động tích cực hơn. Điều này làm tăng cơ hội tiếp xúc giữa động vật bị nhiễm bệnh và không bị nhiễm bệnh, cả trong và giữa các loài, đặc biệt là sự tiếp xúc giữa chó dại với con người, bởi chó là loài động vật gần gũi, quen thuộc với con người trên toàn cầu. Nếu bị chó dại cắn có nguy hiểm đến tính mạng không? Tiêm phòng dại sau khi bị chó dại cắn có còn hiệu quả không?
Bị chó cắn tiêm phòng lúc nào là tốt nhất?
Cần thực hiện tiêm vắc xin phòng dại càng sớm càng tốt, ngay sau khi bị chó, mèo, vật nuôi hoặc thú cưng cắn, cào, thậm chí khi chưa xác định được chúng có bị dại hay không. Bởi vị trí cắn gần hệ thần kinh trung ương và có mức độ tổn thương nặng thì thời gian ủ bệnh càng ngắn, virus gây bệnh dại sẽ nhanh chóng di chuyển lên não và gây ra các triệu chứng khởi phát bệnh dại như lú lẫn, ảo giác, sợ nước, sợ ánh sáng, động kinh, hôn mê, ngưng tim và cuối cùng là tử vong thương tâm trong đau đớn, vật vã cho đến phút cuối cùng.
Theo BS Hà Mạnh Cường: không có khoảng thời gian bao lâu là tối thiểu cho việc tiêm phòng vắc xin dại, nhưng tiêm vắc xin càng trễ thì khả năng bảo vệ cơ thể của vắc xin sẽ không cao nếu chẳng may virus dại đã di chuyển lên não và bắt đầu tàn phá các tế bào thần kinh khiến người bệnh có triệu chứng khởi phát dại.
Tiêm phòng vắc xin ngừa bệnh dại ngay sau khi bị chó, mèo hoặc thú cưng tấn công giúp kích hoạt hệ thống miễn dịch của cơ thể sản sinh ra lượng kháng thể cần thiết để chống chọi lại tác nhân gây bệnh. Vắc xin phòng ngừa bệnh dại có thể chống lại virus gây bệnh nếu được tiêm càng sớm càng tốt, thời điểm lý tưởng nhất là trong khoảng 24 giờ sau khi tiếp xúc với mầm bệnh, tuyệt đối không chần chừ, trì hoãn.
Bị chó dại cắn có biểu hiện gì?
Sau khi bị chó dại cắn, người bị cắn có nguy cơ mắc bệnh dại rất cao. Bệnh có thể phát triển thành một trong hai dạng chính là thể hung dữ (thể cuồng) và thể liệt (2). Thông thường, hầu hết người bị chẩn đoán bị dại đều mắc thể cuồng của bệnh dại, họ phải trải qua những triệu chứng vô cùng nghiêm trọng và khủng khiếp.
Cụ thể, khi mắc bệnh dại dạng cuồng, bệnh nhân có thể gặp phải các dấu hiệu như sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, ngứa ngáy và có cảm giác bỏng hoặc châm chích tại vị trí bị cắn. Sau vài ngày, triệu chứng của bệnh dại tiếp tục trở nên nghiêm trọng hơn khi virus tấn công vào hệ thần kinh trung ương, gây ra ảo giác, tâm trạng lo lắng, khó kiểm soát hành vi, thay đổi tính tình, dị giác và giật cơ ở nơi bị cắn. Bên cạnh đó, người bị cắn thường xuất hiện tình trạng sợ sệt khi tiếp xúc với nước, gió, ánh sáng hay tiếng ồn. Sau đó, người bệnh có thể tăng tiết nước bọt, sủi bọt ở miệng, tê liệt cơ bắp, khó thở và cuối cùng là tử vong do ngừng tim và ngừng hô hấp.
Các trường hợp người bệnh mắc bệnh dại thể liệt, họ thường có triệu chứng tê liệt cơ bắp. Sau một thời gian, bệnh nhân không có triệu chứng sợ nước, có thể rơi vào tình trạng hôn mê từ từ, yếu cơ, liệt cơ, mất cảm giác và có thể tử vong bất cứ lúc nào do liệt hô hấp. Vì vậy, nếu bị chó dại cắn, quan trọng để tìm đến cơ sở y tế ngay lập tức để được chẩn đoán, theo dõi và điều trị sớm nhằm giảm nguy cơ và tác động của bệnh dại.
Bệnh dại là một căn bệnh cực kỳ nguy hiểm, ngay cả khi vết thương không quá nghiêm trọng, nguy cơ lây nhiễm virus dại, mắc bệnh và tử vong là rất cao. Vì vậy, sau khi bị chó dại cắn, việc sơ cứu nhanh chóng và đúng kỹ thuật là rất quan trọng. Có thể tham khảo một số thao tác cần làm khi bị chó dại cắn như sau:
Phác đồ tiêm phòng bệnh dại (Áp dụng cho vắc xin Verorab & Abhayrab)
– Liều cơ bản: Vào các ngày N0 – N7 – N21 (hoặc N28).
– Liều nhắc 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm*.
– Liều cơ bản: Vào các ngày N0 – N7 – N21 (hoặc N28).
– Liều nhắc 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm*.
(*) Dành cho người có nguy cơ cao như nhân viên làm trong phòng thí nghiệm về nghiên cứu hay sản xuất liên quan đến Dại, bác sỹ thú y, người thám hiểm hang động, người điều khiển thú và người gác rừng trong vùng có bệnh dại ở động vật…
– Tiêm 3 liều(*): vào các ngày N0 – N3 – N7
– Tiêm 5 liều (**) vào các ngày N0 – N3 – N7 – N14 – N28
Lịch tiêm đặt biệt: 4 liều theo lịch: 2 mũi N0 (ở 2 bên chi) – N7 – N21
Lịch tiêm đặc biệt áp dụng trong trường hợp: Không có sẵn huyết thanh kháng dại tại điểm tiêm vắc xin và xa nơi tiêm huyết thanh kháng dại mà người bị thương chưa thể tiếp cận ngay.
– Tiêm 2 mũi/1 lần x 3 lần (*): vào các ngày N0 – N3 – N7
– Tiêm 2 mũi/1 lần x 4 lần (**): vào các ngày N0 – N3 – N7 – N28
(*) Con vật sống khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi
(**) Con vật chết, bệnh, không theo dõi được trong vòng 10 ngày
Đi tiêm vắc xin dại ngay sau khi bị động vật cắn hoặc càng tiêm càng sớm càng tốt.
Có thể phải kết hợp tiêm vắc xin dại với huyết thanh kháng dại (tùy thuộc vào vết thương, tình trạng sức khỏe của người bị cắn, tình trạng con vật tại thời điểm cắn và trong vòng 10 ngày theo dõi…)
– Tiêm 2 mũi vào các ngày N0 – N3. Có thể tiêm đường bắp (0,5 ml/1 mũi) hoặc tiêm trong da (0,1 ml/1 mũi).
Trong trường hợp trẻ bị chó cắn, thường không sử dụng mũi tiêm uốn ván, trừ khi vết thương có dấu hiệu bị nhiễm bẩn với đất, tình trạng vết thương hở, sâu, nặng và trẻ chưa từng tiêm phòng uốn ván trước đó. Phác đồ tiêm uốn ván cho trẻ sau khi bị chó cắn như sau:
– Mũi 2: 1 tháng sau khi tiêm mũi 1
– Mũi 3: 2 tháng sau khi tiêm mũi 2
– Mũi 4: 1 năm sau khi tiêm mũi 3
– Mũi nhắc: Tiêm nhắc lại sau mỗi 5 năm để bổ sung kháng thể
– Nếu đã tiêm 4 mũi trước đó: Không cần tiêm
– Tiêm nhắc lại sau mỗi 5 năm để bổ sung kháng thể
Khi bị chó dại cắn, cần giữ bình tĩnh để tránh tình huống trở nên tệ hơn và giảm nguy cơ chó tiếp tục tấn công. Tiến hành kiểm tra vết thương để đánh giá mức độ tổn thương và cầm máu, đồng thời rửa sạch vết thương bằng nước lạnh và xà phòng, loại bỏ các dị vật như da chết, đất, lông. Sử dụng thuốc sát trùng như cồn, oxy già để làm sạch vết chó cắn và sát khuẩn. Nếu vết thương chảy máu, cần cầm máu bằng cách đặt miếng gạc y tế và nén cho đến khi máu ngừng chảy. Nhờ người bắt nhốt chó sau khi cắn và đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, sơ cứu và điều trị dự phòng sau phơi nhiễm kịp thời.
Hiện nay, số ca mắc bệnh dại vẫn gia tăng đáng báo động tại Việt Nam bởi hiểu biết của người dân về căn bệnh này còn hạn chế. Thậm chí có người sau khi bị cắn chủ quan không đi tiêm phòng ngay lập tức mà tự ý bôi thuốc, đắp lá khiến bệnh ngày càng trở nên nguy kịch. Vậy, bị chó cắn 7 ngày thì tiêm phòng có được không? Cần lưu ý những gì để đảm bảo an toàn cho người bệnh?
Cách xử lý vết thương sau khi bị chó cắn
Tổ chức Y tế thế giới WHO nhấn mạnh ngay sau khi bị chó, mèo hoặc vật nuôi cắn, điều quan trọng nhất cần thực hiện đúng và ngay lập tức là sơ cứu vết thương để tránh nhiễm trùng vết thương đồng thời giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc virus dại. Theo đó, để xử lý vết cắn của vật nuôi cần thực hiện theo trình tự các bước sau:
Xem thêm: Khi bị chó cắn nên làm gì?
BS Hà Mạnh Cường, Quản lý Y khoa vùng 3 miền Trung – Tây Nguyên, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đặc biệt nhấn mạnh, để đảm bảo sơ cứu vết thương đúng cách, người bị chó cắn hoặc vật nuôi cắn tuyệt đối lưu ý:
